प्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपाल कान्तिहीन स्वत्वहीन र निस्तेज अनुहार लिएर दिल्ली यात्रामा झरे। वास्तवमा यो माधवको मौलिक अनुहारै होइन । तिनको अनुहारमाथि सुजाताका अनुहारको कार्बनकपी खापिएको छ । खापिदिने कर्ता पिताश्री गिरिजाबाबु हुन् । राजनीतिका कतिपय भक्तहरु बिरामी भएको निहुँ बनाएर कुर्सी आरोहण गर्ने भर्याङ माग्न वा पाएको कुर्सी टिकाइमाग्न आपुना श्रीहजुरहरुको दर्शन गर्न खुत्रुक्क दिल्ली झर्ने गर्छन् । तर सुजाताले उल्टो गरिन् । तिनका काँधमा परराष्ट्र मन्त्रीको भूमिका थियो । ती परराष्ट्र मामिलाकी प्रवक्ता थिइन् । त्यसैले प्रधानमन्त्रीको भ्रमणमा तिनको उपस्थिति अनिवार्य थियो । यो मौका छोपेर पुत्री सुजाताले उपप्रधानमन्त्री बन्ने रहर गरिन् पिता गिरिजाले बनाइदेऊ भनेर माधवलाई अह्राए । बनाइदिउँ आपुनो स्वत्वविहीन अनुहार झनै स्वत्वविहीन हुने नबनाउँ गिरिजाबाबुका अनुकम्पाले आइलागेको अपुनो कुर्सी हल्लिने । माधव धर्मसङ्कटमा परे । उपप्रधानमन्त्री पद नपाउँदाको झोँकमा सुजाता हठात् स्वेच्छिक बिमारको सिकार हुन पुगिन् । तिनलाई अदृश्य झाडा-पखाला लाग्यो । ती मनमनै इन्तु न चिन्तु हुने गरी थला परिन् । तिनी उपचार गराउन दिल्ली जान पनि सकिनन् । र प्रधानमन्त्री माधव नेपाल परराष्ट्र मन्त्री सुजाताबिनाको ६३ व्यक्तीय खाओवादी जुलुस लिएर अशोभनीय र निरर्थक दिल्ली दौडाहामा हेलिए।

यस घडीमा नेपाली साचार सुजातमय भएको छ । सुजाताले राष्ट्रिय लज्जाको रचना गरिन् भनेर तिनको भत्स्रनामा सम्पादकीयसमेत लेखिएको छ । तर राष्ट्रिय लज्जाकी रचनाकार सुजाता होइनन् निजका पिता हुन् । राष्ट्रिय लज्जाकी रचनाकार सुजाता होइनन् तिनलाई परराष्ट्र मन्त्री स्वीकार गर्ने माधवकुमार नेपाल हुन् । राष्ट्रिय लज्जाकी रचनाकार सुजाता होइनन् तिनलाई परराष्ट्र मन्त्री बनाउने गिरिजाको आदेशलाई चुपचाप शिरोपर गर्ने बाइसे काजीहरु हुन् । अनि काङ्ग्रेसीगण काङ्ग्रेसीगण निस्तेज निरुपाय र निरीह जम्बोरी हो । गिरिजा एक्लै र फगत एक्लै काङ्ग्रेस हुन् । बाँकी काङ्ग्रेसीहरु केवल गनगनमार्गी रुन्चेहरु हुन् । ती गिरिजाको एकल तानाशाहीमाथि अर्थपूर्ण ढङ्गले हस्तक्षेप गर्न सक्दैनन् । ती गिरिजाको तानाशाही आज्ञाको अवज्ञा गर्न सक्दैनन् । ती न कहिल्यै साहसिक निर्णय गर्न सक्छन् न कहिल्यै जोखिम उठाउँछन् । एकल गिरिजाको स्वेच्छाचारी शक्ति काङ्ग्रेसीगणको सामूहिक अकर्मण्यतामा छ । तिनले गर्न सक्ने कुरा फगत उत्तानो सुतेर दुई खुट्टाले आकासलाई प्रहार गर्दै रुनु हो । जसरी अहिले रोइरहेका छन्।

सुजाताको मनोविकारग्रस्त बिमारमाथि बहस गर्न रुन्चे काङ्ग्रेसीहरु बैठक बसेछन्। र तिनले विचित्रको निर्णय गरेछन्। तिनको निर्णयमा अयोग्य सुजालाई दण्ड र सुयोग्य माधवलाई थप पुरस्कारको जिरह गरिएको छ। देउता सुन्दैनन् गिरिजाबाबु टेर्दैनन् । तिनले दण्डस्वरुप सुजाताको पदच्यूत गरिमागेको कोसँग हो थाहापत्तो छैन। बैठके काङ्ग्रेसीहरुलाई सुजाताको बिमार सल्किएर माधवको कुर्सी थला पर्ला कि भन्ने चिन्ता परेछ । र तिनले अगोचर र निराकार भगवानसँग पुकारा गरेछन् - परम् दयालु प्रभु! माधव सरकार संविधान जारी हुने दिनसम्म जारी रहोस् । मलाई लाग्छ सरकारमा सुजाता नरहनु र माधव रहनु कल्पनाबाहिरको कुरा हो । सुजाता माधव विद्या गच्छदार पाण्डे रावल चौधरी आदि सबै गिरिजाबाबुका रोज्जा पात्र हुन् । यिनमा सुजाता पात्र नम्बर एक हुन् । सरकारको अदृश्य वरियताक्रममा रोल नम्बर एक पनि तिनै हुन् । माधव अख्तियारसम्पन्न रोल नम्बर एक हुँदा हुन् त सुजाताले आपुनो दायित्वमाथि आगजनी गरेकै क्षणमा तिनलाई बर्खास्त गर्थे । वास्तवमा भीक्षार्थीले दाताकी प्रिय पुत्रीलाई बर्खास्त गर्ने तर्क नै हास्यास्पद हो । गिरिजाबाबुका वंशवादी दृष्टिमा सुजाता एकाघरकी हुन् माधव बाहिरका हुन् । गिरिजाबाबुले एकाघरकी सुजातालाई पाखा पारेर बाहिरका माधवलाई काखमा बोकिदेलान् भनी आशा गर्नु केवल मृगमरिचिका हो । सर्वेसर्वा कर्तालाई पुत्री सुजाता सर्वगुणसम्पन्न लागेपछि काङ्ग्रेसीगणले गुणविहीन देखेर के फरक पर्छ ?

सरकारका आसनहरुमा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डका ठाउँमा माधवकुमार नेपाल बाबुराम भट्टराईको ठाउँमा सुरेन्द्र पाण्डे र उपेन्द्र यादवको ठाउँमा सुजाता कोइरालालाई राखिनु लोकसम्मति योग्यता र दक्षता सबै कुराको सरासर उपहास हो । लाग्छ यो सरकार बनाउने बाइसे काजीहरुका दृष्टिमा पराजय नै विजय हो अयोग्यता नै योग्यता हो र अदक्षता नै दक्षता हो । यो सत्य हो भने उच्छृङखलतालाई मर्यादा मानिनु अन्यथा होओइन । माधव सरकार तर्क गर्ने यही तरिकाको धरातलमा उभिएको हो भने सुजाताको उच्छृङखलतालाई मर्यादा किन नमान्ने खराब बिरुवा रोपेर असल फलको आशा गर्न कसरी मिल्छ ?

काङ्ग्रेसीहरुको उत्कट चाहना छ माधव सरकारको आयु संविधानको घोषणा हुने दिनसम्म नै तन्किएर जाअेास् । माधव सरकारप्रति यिनको यति गहिरो मोह र विश्वास किन होला गिरिजाबाबुको मोह र विश्वास त बुझिने कुरा हो । यी बूढा मान्छेलाई प्रधानमन्त्रीमा जनविश्वासप्राप्त पात्र होइन सजिलो पात्र चाहिएको छ । माधव सजिला छन् । गिरिजाबाबुले प्रधानमन्त्री बनाइदिएपछि माधवबाबु जुनीजुनीसम्मका लागि उनीप्रति कृतकृत्य छन् । ती कृपाकारीले जे भन्छन् त्यो मान्नु यी कृपापात्रको अनिवार्य कर्तव्य हो । कर्तव्य पालनाको सिलसिलामा माधव कि त सुजातालाई उपप्रधानमन्त्री बनाउन वाध्य हुन्छन् कि यिनको कुर्सी धरापमा पर्छ । गनगने काङ्ग्रेसीहरु यी दुई कुरालाई रोक्न के गर्लान् उत्तानो सुतेर दुई खुट्टाले आकासलाई प्रहार गर्दै रोएर यो काम फत्ते हुने होइन क्यारे!

माधव सरकारको सेटमा सुजाता एक अनुपम आभूषण हुन् । माधव गच्छदार सुजाता विद्या सुरेन्द्र भीम मिस्टर चौधरी आदि गरी यो सेटमा चुनाव नजितीकन अतीतको ब्याज खाने नेताश्रीका कृपाले मनोनीत हुने बाबुकी छोरी लोग्नेकी स्वास्नी र मामाको भानिज हुँदैमा मन्त्री बन्न स्वतः योग्य मानिने मानकमा उत्तीर्ण पात्रहरुको रमितैलाग्दो जत्था छ । यो मानकमा सुजाताको सर्वोत्कृष्ट स्थान छ । कारण उनी प्रधानमन्त्रीदेखि सकल मन्त्रीहरुका भाग्यविधाता पिताकी भाग्यमानी पुत्री हुन् । उनीमाथि कार्बाइ गर्न कसका बाउको पिताम जब सुजाता जान्छिन् उनको पुच्छर समातेर सिङ्गो सरकारै जान्छ । गन्तीमा त बाइसे काजीहरु र तीन सय साठी विधायकहरु आउँछन् नै । तर ती सब केवल मूक थप्पडी बादक हुन् । गिरिजाबाबु यिनका ब्रह्मा विष्णु र महेश तीनै देवावतार हुन्।

गिरिजाबाबुका खल्तीमा सुजाताको राजनीतिक यात्राको स्पष्ट मार्गचित्र छ । भगवान दाहिना भए सुजाता छिटै नै उच्चस्तरीय संयन्त्रकी संयोजक बन्ने छिन् । अनि त्यसपछि कुन्नि त्यसपछि हामीले सुजातालाई प्रधानमन्त्री र बाबुराम भट्टराईलाई उनको उपप्रधानमन्त्रीको हैसियतमा पो देख्नुपर्ने हो कि आखिर लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा जे नदेखिनु पर्ने हो त्यो देख्न हामी श्रापित छँदै छौँ । के राजनीतिको यो उल्टो अहितकर धारको आयु लामै होला थाहा छैन । पराजित मनोनीत र कृपापात्रहरुको यो दख्खिनमुखी सरकारसँग संवाद गर्न एक लाख नागरिक सडकमा ओर्लिएको दिन के होला हेरौँला । हाललाई निरङ्कुशमति बृद्ध बाबुजी जे चाहन्छन् त्यो हुन्छ । राजनीतिमा यो सुजाताकाल हो। सुजाता वृक्ष हुन् माधव त्यो वृक्षको छायाँ हुन् । जब वृक्ष विलुप्त हुन्छ बबुरो छायाँ के रहन्छ ?

कोइराला सिंगापुरबाट फर्केको तीन महिनापछि परराष्ट्रले १ करोड ६० लाख रुपैयाँ भुक्तानी गर्न चार दिनअघि अर्थमा प्रस्ताव पठाएको छ। खर्चको विस्तृत विवरण उपलवध नभई भुक्तानी दिदा भ्रष्ट्राचार हुने भन्दै अर्थले रकम दिन अस्वीकार गरेको हो। अर्थले परराष्ट्रका अधिकारीहरूलाई मन्त्रिपरिषद्बाट विशेष निर्णय गराएर भुक्तानी लिन सुझाव दिएको छ। 'हामी बील भर्पाई नभै भुक्तानी दिन सक्दैनौ अख्तियार दुरुपयोग गरेको ठहरिन्छ,' अर्थका एक सहसचिवले भने- 'मन्त्रिपरिषदबाट निर्णय गर्‍यो भने नीतिगत मानिन्छ, अख्तियारले तान्न सक्दैन।'

कोइराला उपचारका लागि कात्तिक २८ गते पुत्री सुजातासहित सिंगापुर गएका थिए। बाबुको उपचारमा गएकी सुजाताले होटल, मोटर र विलासितामा लाखौँ खर्च गरेकी थिइन्। 
मन्त्रिपरिषद्ले उपचारमा लागेको खर्च विल अनुसार भुक्तानी गर्ने नीतिगत निर्णय गरेको थियो। तर परराष्ट्र मन्त्रालय र वैंकक स्थित नेपाली दुतावासको बजेटबाट पेश्की लिएर खर्च गरिएको रकमको विल भर्पाए पेश नगरिएकाले भुक्तानी हुन सकेको छैन।

उपचार भन्दा सुजाताको फुर्मास खर्च बढि भएकाले बिल भपाई पेश गर्न डराएको दाबी स्रोतको छ। परराष्ट्रले अर्थलाई जम्मा चार वुँदाको खर्च विवरण बुझाएको छ। त्यसमा हवाई एम्वुलेन्स, अस्पताल होटल र यातायात गरि ३ लाख २ हजार सिंगापुर डलर भनिएको छ। खर्चको शिर्षक अनुसारको विवरण नभै थोक भुक्तानी गर्न नसकिने जवाफ अर्थले दिएको छ।

राष्ट्रिय व्यक्तित्वहरूको उपचार खर्च सम्वन्धि निर्देशिकाले अस्पतालमा भएको खर्च विल अनुसार भुक्तानी दिने भनेको छ। तर कुरुवा र उपचार दलका अन्य सदस्यको दैनिक भ्रमण भत्ता र अन्य खर्च सिमाभित्र मात्र गर्न पाइन्छ। 'सुजाता छोरीको हैन परराष्ट्र मन्त्रीकै हैसियतमा गएको मान्ने हो भने पनि खान, बस्न र यातायात गरि बढिमा दैनिक ३ सय ३० डलर भन्दा बढि खर्च गर्न पाउन्नन्,' बजेट महाशाखाका एक अधिकारीले भने।

कोइरालालाई लैजाँदा परराष्ट्र र थाइ दुतावासको बजेटबाट खर्च गरिएकाले उनीहरू शोधभर्ना नपाएर फिटिफिटि भएका छन्। 'थाइल्याण्डबाट मात्र सुजाताको आदेशमा ५५ हजार डलर खर्च भएको रहेछ,' परराष्ट्रलाई परेको अप्ठेरोबारे ती सहसचिवले भने- 'दुतावासमा बजेट भुक्तानी नपाएर भिसा र पासपोर्टको आम्दानीबाट खर्च टारिरहनु परेको गुनासो आएको छ।'
सरकारको विशेष निर्णयबाट मात्र भुक्तानी गर्न मिल्ने भनेपछि अर्थ, परराष्ट्र र मन्त्रिपरिषद्का अधिकारीहरूबीच अनौपचारिक छलफल भएको छ।

'सुजाताले मनपरी खर्च गरेको पहिल्यै बिरोध भएको थियो। मन्त्रिपरिषद्का सदस्यहरू उनको गल्तीको गाल खान तत्काल तयार नहोलान्,' परराष्ट्रलाई तत्काल भुक्तानी दिन कठिन हुने जनाउँदै ती अधिकारीले भने।

मन्त्रिपरिषद्को निर्णयबाट औषधोपचार सहायता पाएका अरु नेताले भने नियमानुसार बिल, भपाई पेश गरेर भुक्तानी लिने गरेका छन्। काँग्रेस कार्यवाहक सभापति सुशिल कोइरालाले औषधोपचार खर्चको पूर्ण विवरण मन्त्रिपरिषद् र अर्थ मन्त्रालयलाई बुझाएका छन्।

काँग्रेस संस्थापक नेता एवं पूर्व प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले पनि उपचार खर्च लिँदा विस्तृत विवरण बुझाउने गरेका छन्। 'असक्त भैसकेका भट्टराई खर्चको पाईपाई हिसाब बुझाएर मात्र पैसा लिन्छन्,' कोइराला र भट्टराईको तुलना गर्दै बजेट महाशाखाका कर्मचारी भन्छन्।

भट्टराई प्रधानमन्त्री रहँदाका स्वकिय सचिव एवं सहसचिवबाट हालै अवकाश पाएका नेत्रबहादुर कार्कीले भट्टराईलाई सघाइरहेका छन्। भट्टराईकै इच्छाअनुसार एक/एक पैसाको हिसाव बुझाएको दावी कार्कीको छ। 'मासिक घटिमा ५ हजार र बढिमा १५ हजार स्वास्थ्योपचारका लागि लिइन्छ,' उनले भने, 'राजस्व, व्रम्हस्व र देवस्व दुरुपयोग हुनुहुन्न भनेर किसुनजी चिन्तित हुनुहुन्छ।'

हिसाब नबुझाएको मात्र हैन कोइरालालाई परराष्ट्रले रकम दिएको प्रकृयासमेत अवैधानिक छ। निर्देशिकाले उपचार गराउने मुलुक हेर्ने दुतावास मार्फत खर्च गर्ने अख्तियारी दिएको छ। सिंगापुरका अवैतनिक दुत एम एन स्वामीमार्फत् १ करोड ३० लाख रुपैयाँ सुजाताले बुझेकी थिइन्।